De polarisatie in Nederland is een zorg van het demissionaire kabinet. De ministerraad heeft daar vandaag over gesproken, zei premier Schoof op zijn persconferentie. “Je kunt niet tolerant zijn tegenover intolerantie”, zegt hij over de conclusies uit dat gesprek. “De intolerantie neemt alleen maar toe. We moeten de dialoog blijven voeren, maar ook zeggen dat geweld nooit vergoelijkt kan worden.”

Op de vraag wat hij ervan vindt dat ook mensen in Nederland de moord op de invloedrijke politieke activist Charlie Kirk zelfs toejuichen, zegt Schoof: “Niemand verdient het om vermoord te worden, en zeker niet om politieke opvattingen. Het is bijna overbodig om dit te moeten zeggen. De democratie in Nederland, in het Westen, in Amerika, staat en leeft bij de vrijheid van meningsuiting.”

Ook in Nederland worden politici ernstig bedreigd om wat zij vinden. De bedreigingen komen van diverse kanten: dierenactivisten, jihadisten, radicale groepen met extreemlinkse of -rechtse denkbeelden, de georganiseerde misdaad en geradicaliseerde of verwarde individuen.

Te triest voor woorden

In de verkiezingscampagne richting 29 oktober neemt de spanning extra toe. De beveiliging van politici, en die van journalisten, advocaten, kunstenaars en anderen is een verantwoordelijkheid van de overheid, zegt Schoof. “We zetten daar zwaar op in. Het is te triest voor woorden, maar het moet.”

Politici gaan allemaal anders om met het openbaar maken van de bedreigingen aan hun adres. BBB-lijsttrekker Van der Plas is er deels open over. “Het wordt wel wat spannender de laatste tijd”, zei zij bij omroep WNL. Een dierenrechtenactivist dreigde onlangs het partijkantoor in brand te steken. De man werd opgepakt.

Voor Van der Plas is dit niet het enige voorval. “Vorige week heb ik weer een ernstige doodsbedreiging gehad. Niet even via de mail of via Twitter, maar een handgeschreven brief. Daar wordt echt moeite voor gedaan. In een envelop gestopt, postzegel erop. Dan moet je wel goed gaan opletten waar je wel en niet bent.”

“Het geeft iets aan”, aldus Schoof. “Dat we elkaar eens goed in de ogen moeten kijken, en dan bedoel ik iedereen in dit land: kan dit zo verder? We polariseren zo in dit land, we zitten zo in de lijnen van goed en kwaad in plaats van de dialoog. Maar nee, we grijpen naar geweld, naar polarisatie, naar uitsluiting.”

Met een alarmknop rondlopen

Ook van politici die er geen ruchtbaarheid aan willen geven, “omdat dat alleen maar tot meer last leidt”, is bekend dat zij op de een of andere manier beveiligd door het leven gaan. Zo zijn er politici die met een soort alarmknop rondlopen, te vergelijken met wat ouderen in bepaalde gevallen krijgen. Drukken ze op de knop, dan komt er zo snel mogelijk hulp van de politie. Bij openbare gelegenheden gaan standaard politiemensen mee.

Schoof heeft daar in zijn vorige carrière bij de veiligheidsdienst AIVD en als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) veel mee te maken gehad. Zijn advies was en is om nooit specifiek mededelingen te doen over de beveiliging. “Dan wordt het gevaarlijk.” Maar hij kan zich voorstellen dat politici wel af en toe zeggen waar ze mee te maken hebben. “Zodat het besproken wordt. Omdat het een signaalfunctie heeft.”

Het geldt voor politici van alle partijen, van GroenLinks-PvdA tot VVD tot PVV. Beveiliging is een vast onderdeel van hun politieke bestaan geworden. Zelfs op het verkiezingscongres van de VVD werden lijsttrekker Yesilgöz en andere kandidaten op de kieslijst bijgestaan door beveiligers. Zoals Kamerlid Ellian, van wie bekend is dat hij vanwege zijn strijd tegen de georganiseerde criminaliteit wordt bedreigd.

Oud-minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp kreeg onder meer te maken met posters van Oxfam Novib waarop hij met een foto van zijn gezicht persoonlijk verantwoordelijk werd gehouden voor het kabinetsbeleid over Gaza. Naast deze openbare kritiek op zijn beleid kreeg Veldkamp te maken met stelselmatige, persoonlijke bedreigingen, vertellen bronnen aan de NOS.

Hij liet in debatten en daarbuiten blijken zich deze beschuldiging aan te trekken. De bezorgdheid hierover is ook in de ministerraad besproken, nog vlak voordat Veldkamp opstapte.

Het hoort er helemaal niet bij

Het aantal bedreigingen richting politici is groter dan tien jaar geleden. PVV-leider Wilders ontvangt er veel uit de islamistische hoek. Hij doet daar in de meeste gevallen aangifte van, maar het zijn er veel.

“Je hebt de neiging om te zeggen ‘het hoort erbij’, maar het hoort er helemaal niet bij”, zegt Van der Plas. “Die bedreigingen komen van mensen die het niet met mij eens zijn. Voor een enkeling, we zien dat bij Charlie Kirk, betekent het gewoon dat je doodgeschoten wordt.”

Schoof benadrukt dat tussen openbare uitingen van kritiek op politiek beleid en serieuze bedreigingen geen direct verband kan worden gelegd. De vrijheid van meningsuiting moet ondanks dreigementen juist overeind blijven. “De samenleving en de Tweede Kamer zijn een spiegel van elkaar. Ik denk dat we allemaal moeten luisteren naar elkaar en moeten bedenken hoe we het debat moeten voeren.”