Demissionair minister Van Weel van Justitie en Veiligheid wil de asielwet aanpassen zodat hulp aan iemand die illegaal in Nederland verblijft niet strafbaar wordt. Die hulp kan onder het huidige wetsvoorstel worden gezien als vorm van medeplichtigheid, schreef de Raad van State vandaag.

“Ik ga voorstellen om de wet op dit punt aan te passen”, reageert Van Weel op het advies. Hij had het adviesorgaan van het kabinet gevraagd of hulpverlening strafbaar wordt met het huidige wetsvoorstel. “Het antwoord is eigenlijk ja.” Hij wil het voorstel nu in aangepaste vorm opnieuw aan de Tweede Kamer voorleggen.

Kop soep ook strafbaar

Op basis van het huidige wetsvoorstel kan hulp als strafbaar worden gezien, schrijft de raad. “De hulpverlener maakt het immers mogelijk dat die persoon illegaal in Nederland kan blijven.” Dat geldt zowel voor mensen die als vrijwilliger hulp verstrekken als mensen die dat beroepsmatig doen, aldus de raad. “Ook bij beperkte vormen van hulp, zoals het geven van een kop soep, kan al sprake zijn van medeplichtigheid.”

Of er daadwerkelijk sprake is van medeplegen of medeplichtigheid hangt af van de situatie. De rechter zal dit moeten beoordelen in een concrete zaak, zegt de Raad.

Mogelijke aanpassingen

Het adviesorgaan noemde verschillende opties voor het aanpassen van de wet zodat hulpverlening niet strafbaar wordt. De eerste optie is om het strafbaar stellen van illegaal verblijf volledig te schrappen uit het voorstel. Ook kan de strafbaarstelling zelf worden aangepast. Bijvoorbeeld door illegaliteit een overtreding in plaats van een misdrijf te maken. Medeplichtigheid aan een overtreding is niet strafbaar.

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft Van Weel dat hij ervoor kiest om hulpverlening niet strafbaar te laten zijn. “De strafbaarstelling van illegaliteit zelf houd ik in stand.” Voorafgaand aan de ministerraad zei Van Weel dat hij meerdere opties zag om de wet aan te passen. Hij wil nog steeds dat de Eerste Kamer de wetten snel kan behandelen, zei hij.

Kabinetsval

Het was voor de zomer de PVV die het strafbaar stellen van illegaal verblijf in een amendement toevoegde aan de asielwetten die in stemming zouden komen. De Kamer stemde in met zowel het amendement als de aangescherpte asielwetten. Daardoor zou er een celstraf van maximaal een half jaar kunnen komen te staan op illegaal verblijf in Nederland.

“Ik denk dat het amendement er niet op was gericht om een kopje soep strafbaar te maken en ik hoop op begrip van alle partijen”, zegt Van Weel gevraagd naar de steun van de PVV en andere partijen.

In juni stapte de PVV uit de coalitie met VVD, NSC en BBB omdat die laatste drie partijen niet van plan waren hun akkoord open te breken voor strenger asielbeleid.

Aanscherping asielwetten

Bij de stemming stemde NSC voor de aanscherping van de asielwetten, maar de toen nog coalitiepartij worstelde met het strafbaar stellen van het helpen van mensen in de illegaliteit. “Medemenselijkheid of het schenken van een kom soep mag natuurlijk nooit strafbaar zijn”, zei NSC-Kamerlid Boomsma hierover. Het CDA trok de steun voor de aanscherping van de asielwetten in vanwege deze kwestie.

NSC en SGP wilden dat de Raad van State zich uitsprak over de vraag of het strafbaar is om hulp te bieden aan mensen zonder documenten. “De regering moet de wet op dit punt zo snel mogelijk aanpassen, want dit is voor de SGP onaanvaardbaar”, zegt SGP-Kamerlid Van Dijk nu. De steun van de SGP is belangrijk om een meerderheid te halen in de Eerste Kamer, waar nog over het wetsvoorstel moet worden gestemd.

Terugtrekken uit samenleving

Drie inspecties stuurden in juli een brief naar demissionair minister Van Weel waarin ze hem waarschuwden voor de gevolgen van het strafbaar stellen van illegaal verblijf in Nederland. Een van hun zorgen is dat mensen die hier illegaal verblijven zich helemaal uit de samenleving zullen terugtrekken. Daarmee worden ze nog kwetsbaarder als ze bijvoorbeeld geen aangifte kunnen of durven te doen. Ook zouden ze zorg kunnen gaan mijden.