Rachel (26) werd twee keer lastiggevallen, maar deed pas na de dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude aangifte. “De politie nam me heel serieus.” Haar verhaal staat niet op zichzelf: de aangiftebereidheid van vrouwen bij intimidatie en seksueel geweld is al jaren laag. Volgens Slachtofferhulp Nederland denken veel slachtoffers dat er toch niets mee gebeurt of dat ze niet serieus worden genomen. Toch kan aangifte juist helend zijn, zegt de organisatie.

Op een schemerige avond in juli liep Rachel (niet haar echte naam) na een bezoek aan een coffeeshop in Amsterdam Zuidoost richting metrostation Bullewijk. “Het was net voor negenen en nog niet donker. Een man sprak me aan. Ik probeerde hem vriendelijk af te wimpelen, maar hij bleef aandringen. Toen hij zijn arm om me heen sloeg, bevroor ik. Maar ik herpakte mezelf en dacht: dit laat ik niet gebeuren. Ik zei dat mijn broer elk moment kon komen. Dat schrok hem af, waardoor ik kon wegrennen.”

Hoewel ze enorm schrok, deed ze geen aangifte. “Ik dacht: gekke mannen zijn er altijd. In mijn omgeving gebeurt dit vaker, maar niemand doet aangifte”, vertelt ze.

Wél aangifte

Een paar weken later, toen ze na een bezoek aan haar broer bij station Sloterdijk op de fiets stapte, ging het opnieuw mis. “Er parkeerde ineens een man zijn fiets midden op het fietspad. Mijn onderbuikgevoel zei meteen: dit klopt niet. Toen ik hem wilde passeren, sloeg hij ineens met een rode tas naar mijn gezicht. Ik kon nog net uitwijken en wegkomen.”

Dit keer deed ze wél aangifte. “Ik ben een stoere Amsterdamse. Ik ben niet op mijn mondje gevallen. En heb me tot nu toe altijd gered. Maar door de dood van de 17-jarige Lisa besef ik dat het ook heel anders kon aflopen.”

De dood van Lisa, die op 20 augustus werd vermoord toen ze rond 3.30 uur van Amsterdam naar Abcoude alleen naar huis fietste, zorgt voor meer aandacht voor straatveiligheid. Zo riepen vrouwenorganisaties op om ‘de nacht terug te pakken’, is er een run op zelfverdedigingscursussen en beschermingsmiddelen en overweegt minister Van Weel om pepperspray toe te staan. 

De politie kan op basis van cijfers nog niet zeggen of de aandacht voor seksueel geweld na de dood van Lisa ook bijgedragen heeft tot meer aangiftes.

Het Openbaar Ministerie verdenkt de verdachte van Lisa’s dood van drie feiten: de moord op Lisa en twee andere zedendelicten. Het eerste slachtoffer deed niet meteen aangifte, ze meldde zich pas na de tweede verkrachting aan de Weesperzijde in Amsterdam. 

Een Nijmeegse studentenorganisatie riep vorige week studenten op om niet meer alleen naar huis te fietsen, na een poging tot ontvoering bij het Goffertpark. Omdat er geen aangifte is gedaan, kan de politie er niets over zeggen en ook niets betekenen. Zij roept vrouwen dan ook op altijd aangifte te doen. Hoe klein iets soms ook lijkt.

Aangiftebereidheid blijft laag

Uit onderzoek van het RTL Nieuwspanel onder ruim 22.000 leden blijkt dat slechts tien procent van de vrouwen die aanranding meemaakten aangifte deed. Uit de Veiligheidsmonitor 2023 blijkt dat cijfer nog lager: zes procent, en bij jongeren zelfs maar 3,5 procent.

Steeds meer vrouwen gaan op zelfverdediging. Waarom dat wel, en soms niet helpt zie je hier

Volgens Lotte Kreuwel van Slachtofferhulp Nederland komt dat door een mix van factoren: “Veel slachtoffers denken dat aangifte toch niet helpt. Bij 43 procent was dat de reden om niets te melden. Ook schaamte, schuldgevoel en angst voor victim blaming spelen mee. Slachtoffers vragen zich af of ze het zelf hebben uitgelokt.”

Rachel herkent dat: “Beide keren had ik een joggingbroek en een wijde jas aan. Toch voel ik dat ik me moet verantwoorden. Mensen zeggen snel: had je daar maar niet moeten lopen. Je hebt het idee dat jij iets verkeerd hebt gedaan.”

Andere slachtoffers durven niet te praten door trauma, zijn bang voor de dader of willen hun omgeving niet belasten. Sommigen zien op tegen de lange duur en emotionele belasting van een strafproces.

Toch kan aangifte helpen

Slachtofferhulp benadrukt dat aangifte doen slachtoffers kan helpen in hun herstel. “Het kan bijdragen aan erkenning en het gevoel dat ze iets terugpakken van de controle. Bovendien kan het voorkomen dat er meer slachtoffers vallen”, zegt Kreuwel.

Slachtofferhulp biedt emotionele, praktische en juridische steun. Dat doen ze ook aan slachtoffers die geen aangifte doen. “We leggen het strafproces uit, informeren over rechten en helpen bij schadevergoeding. En als iemand aangifte wil doen, begeleiden we hen van begin tot eind.”

Voor Rachel was het doen van aangifte een opluchting. “Alleen al dat de politie naar me luisterde, hielp. Ik kreeg tips mee, zoals het delen van je locatie of iemand bellen als je alleen onderweg bent.”

Ze hoopt dat meer vrouwen die stap zetten. “Meld het altijd, al is het maar voor de administratie. Het ligt niet aan jou. Het kan iedereen overkomen.”