Nadat de verdachte werd neergeschoten door de politie, mocht hulp van een traumahelikopter niet meer baten.© MediaTV/archief
Een 15-jarige jongen werd zondag bij een vestiging van McDonald’s in Capelle aan den IJssel doodgeschoten door de politie. Maar wanneer mogen agenten eigenlijk schieten op een verdachte? En voldeed de situatie aan de voorwaarden? “Als je het niet doet, neem je het risico dat iemand met een vuurwapen andere nare dingen gaat doen”, zegt politiewetenschapper Jaap Timmer.
Timmer, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, doet al ruim dertig jaar onderzoek naar het gebruik van geweld in politiewerk. Hij analyseert de schietpartij, die ontstond toen de jongen op de vlucht sloeg voor de politie. Hij werd verdacht van diefstal van een fatbike.
Grote zorgen na dodelijke schietpartij McDonald’s: ‘Wapenbezit neemt in hele land toe’
Heel ernstig misdrijf
“Het gaat hier waarschijnlijk om een beroving door middel van een vuurwapen”, vertelt Timmer in het NOS Radio 1 Journaal. “Dat betekent dat je te maken hebt met een verdachte van een heel ernstig misdrijf. Die ook nog eens vuurwapengevaarlijk is. Het vuurwapen mag gebruikt worden ter aanhouding van een verdachte van een heel ernstig misdrijf. Er is wel een clausule: als je weet wie de verdachte is en de aanhouding uitgesteld kan worden, zie je af van het gerichte vuurwapengebruik.”
De schietpartij vond plaats op het terras van de McDonald’s.© MediaTV
‘Hij vormt een gevaar’
Timmer denkt dat van die clausule in Capelle geen sprake was. “Voor zover we nu weten wisten agenten niet wie de verdachte was. Wat moet je anders met een vuurwapengevaarlijke verdachte? Deze verdachte onttrok zich aan zijn aanhouding, als je hem niet neerschiet gaat hij in de samenleving mogelijk andere dingen doen met dat vuurwapen.”
“Hij vormt dus een gevaar. In de geweldsinstructie van de politie staat vrij helder wanneer je bevoegd bent om te schieten. Ik kan het niet beoordelen, maar daar lijkt dit geval aan te voldoen.”
‘Gericht schieten door politie is zeldzaam’
Het is zeldzaam dat agenten in Nederland gericht op een verdachte schieten. Volgens politiecijfers gebeurde dat vorig jaar in dertien gevallen, op een totaal van de ruim 1700 keer dat politiemensen hun vuurwapen trokken.
Van die dertien mensen kwam een persoon om het leven, blijkt uit jaarcijfers van het Openbaar Ministerie. In 2023 werd er niemand door de politie doodgeschoten, de jaren ervoor gebeurde dat gemiddeld drie keer.
Begin dit jaar werd een verdachte doodgeschoten bij een inval in Rotterdam. Twee leden van een arrestatieteam werden niet vervolgd. Dat agenten een kind doodschieten, zoals zondag in Capelle gebeurde, is voor zover bekend in de recente geschiedenis niet voorgekomen.
De politie schoot meerdere keren op de 15-jarige verdachte. Timmer benadrukt dat het allesbehalve zeker is dat de jongen ook meermaals werd geraakt. “Het is in zulke omstandigheden moeilijk om iemand te raken. Je schiet tot je effect ziet. Op het moment dat een verdachte neervalt of alsnog zijn handen omhoog steekt, stop je met schieten.”
‘Hij of ik’
De jongen uit Gouda overleed ter plekke aan zijn verwondingen. Waar hij geraakt werd, is nog niet duidelijk. De Rijksrecherche onderzoekt de zaak, zoals gebruikelijk bij vuurwapengebruik door agenten. Volgens Timmer is het niet in de wet geregeld op welk deel van het lichaam agenten moeten schieten, als ze hun wapen gebruiken.
Het onderzoek naar de schietpartij bij de McDonald’s in Capelle in volle gang.© JBMedia
“Politiemensen in opleiding wordt geleerd om in principe op een plek te schieten waar de kans op ernstig letsel kleiner is. Maar als er sprake is van noodweer, ‘hij of ik’, moet een agent in korte tijd beslissen en wordt er vaak instinctief op het bovenlichaam geschoten. Omdat je daar de grootste kans hebt om iemand te raken. Maar de kans op ernstig letsel is wel groter dan wanneer je op het onderlichaam schiet.”
Kopje koffie
Volgens Timmer kunnen meer omstandigheden een schot dodelijk maken. “Zo’n verdachte staat meestal niet stil en een agent zelf staat niet stil. Het is spannend, wat het moeilijker maakt om te richten. Op de schietbaan drink je een kopje koffie voor je gaat schieten, maar in een dynamische situatie wordt het veel spannender. En je kunt ook in het onderlichaam een slagader raken. Ook dan kan iemand overlijden.”
Timmer schetst de situatie als de politie niet op de jongen had geschoten. “Stel: hij had later nog iemand verwond. Dan was er een onderzoek gekomen naar de agent: hadden we niet kunnen voorkomen dat deze persoon nog iemand heeft verwond?”
“De vraag was: kan de aanhouding uitgesteld worden? Dan neem je het risico dat iemand met een vuurwapen andere nare dingen gaat doen. Dat is de spanning waarin de politie op dat moment een beslissing moet nemen.”
