Het aantal mensen dat met suïcidale gedachten het spoor betreedt, is de afgelopen jaren gedaald. Volgens ProRail komt dat door een combinatie van maatregelen zoals hekken, anti-loopmatten, blauw licht en cameratoezicht. Op plekken waar deze middelen werden ingezet, daalde het aantal pogingen met 45 procent. Volgens ervaringsdeskundige Froukje van der Meer (35) kunnen die ingrepen levensreddend zijn.

ProRail nam de afgelopen jaren diverse maatregelen om suïcides en spoorlopers terug te dringen. Zo zijn langs het spoor hoge hekken geplaatst die het lastiger maken om de rails te bereiken. Bij overwegen liggen rubberen anti-loopmatten die mensen ontmoedigen het spoor te betreden. Op sommige plekken brandt blauw licht, dat een kalmerend effect kan hebben. Ook hangen er borden met de tekst ‘Ik luister’, die mensen in crisis moeten aansporen om 113 te bellen. 

Redde mijn leven

Froukje stond jaren geleden op het spoor. Ze herinnert zich slechts flarden. “Ik ben die avond niet bewust naar het spoor gelopen met de gedachte mezelf iets aan te doen. Het was meer een impuls. Ik hoorde omstanders roepen, maar daar kon ik niet naar luisteren. Uiteindelijk duwden twee mensen me van het spoor de sloot in. Ik weet niet wie het waren, maar ze hebben mijn leven gered. Daar ben ik nog altijd dankbaar voor.”

Een tweede keer reed ze met haar auto richting het spoor, en bleef voor het spoor stilstaan. “Als je suïcidaal bent, vernauwt je blik. Je ziet geen uitweg meer, je kunt niet bedenken wat voor effect het heeft op anderen. Mensen noemen dat soms egoïsme, maar dat is het niet. Het is egocentrisch, omdat je alleen bezig bent met je eigen pijn. Vaak denk je juist dat je een last bent voor anderen.”

Dit keer werd Froukje onverwacht wakker geschud door een bericht van haar behandelaar, waardoor ze wat meer tot zichzelf kwam. “Ik had hem geappt over mijn voornemen. Hij reageerde met: ‘Ik had beter van je verwacht’. Dat raakte me zo dat ik weer tot mezelf kwam. Het zorgde ervoor dat ik zelf de huisartsenpost belde en de politie naar me toe kwam. Zulke onverwachte prikkels kunnen het verschil maken. Daarom geloof ik dat hekken, borden of blauw licht echt kunnen helpen. Ze halen je uit de mentale roes en geven je net dat moment om hulp te zoeken.”

Volgens Marjolein Snel, programmamanager bij ProRail, waren de ingrepen hard nodig. “Jaarlijks overlijden in Nederland zo’n 1850 mensen door suïcide, van wie ongeveer 200 rondom het spoor. Elke suïcide raakt gemiddeld 135 mensen direct. Dat zijn nabestaanden, omstanders, hulpverleners en onze eigen medewerkers. De impact is enorm.”

Naast fysieke maatregelen zet ProRail ook steeds meer technologie in. Dankzij kunstmatige intelligentie kunnen camera’s afwijkend gedrag herkennen, bijvoorbeeld wanneer iemand te lang op een bepaalde plek blijft hangen. “Dan schakelen we direct en kijken we live mee”, zegt Snel. “Zo kunnen we treinen langzamer laten rijden en de machinist meer tijd geven om te remmen. Daarmee voorkomen we veel pogingen én hinder op het spoor.”

Enorm belastend voor treinpersoneel

Wanneer een incident toch plaatsvindt, ligt een traject gemiddeld drie uur stil. Er komt politie, er vindt onderzoek plaats en de afhandeling is zwaar voor iedereen die erbij betrokken is. De gevolgen zijn groot voor machinisten en verkeersleiders. “De één kan er nauwelijks nog de trein door besturen, terwijl het bij een ander pas jaren later opspeelt. Sommigen maken het zelden mee, anderen meerdere keren. Zelfs verkeersleiders voelen spanning en angst zodra er een melding binnenkomt. Het is een enorme belasting”, zegt Snel.

De maatregelen hebben effect, zegt ProRail. Er zou sprake zijn van een daling van 30 procent sinds 2010.

‘Blij dat ik er nog ben’

“Ik ben blij dat ik er nog ben, dat ik beschermd ben tegen mezelf”, zegt Froukje. “Nu kan ik mijn ervaringen inzetten om anderen te helpen. Als ervaringsdeskundige zet ik me in om anderen te helpen, ook wil ik meer bijdragen aan meer bewustwording en suïcidepreventie, zowel in de ggz als op het spoor.”